संस्‍कृतशब्‍दकोशः

संस्‍कृत हिन्‍दी आंग्‍ल शब्‍दकोशः


शब्‍दकोशः / संस्‍कृतहिन्‍दीआंग्‍लकोशः / प्रमाण

प्रमाण

माप (लंबाई का)‚ डीलडौल‚ फैलावट‚ साक्ष्य‚ दलील या सबूत‚ निर्णायक‚ प्रमाकरण‚ शास्त्र‚ कारण‚ नियम

measure of length, measure, size, extent, evidence, proof, authority, means of correct knowledge : प्रत्यक्ष perception, अनुमान inference, उपमान analogy and शब्द vedic word according to nyaya vaisheshika; the vedantins and mimanskas add two more : अनुपलब्धि non perception and अर्थापत्ति implication or inference from circumstances. the sankhyas however admit perception, inference and vedic word only

उदाहरणम् : श्रुत्वा देवः प्रमाणम
विवरणम् : विभिन्न सम्प्रदायों ने प्रमाण के विभिन्न भेद स्वीकार किये हैं --
चार्वाक - प्रत्यक्ष
बौद्ध व वैशेषिक - प्रत्यक्ष व अनुमान
सांख्य व योग - प्रत्यक्ष‚ अनुमान व शब्द
न्याय - प्रत्यक्ष‚ अनुमान‚ शब्द व उपमान
प्रभाकर मीमांसक - प्रत्यक्ष‚ अनुमान‚ शब्द‚ उपमान व अर्थापत्ति
वेदान्त व कुमारिलभट्टमीमांसक - प्रत्यक्ष‚ अनुमान‚ शब्द‚ उपमान‚ अर्थापत्ति व अनुपलब्धि
पौराणिक - प्रत्यक्ष‚ अनुमान‚ शब्द‚ उपमान‚ अर्थापत्ति‚ अनुपलब्धि‚ ऐतिह्य व संभव

प्रत्यक्षमात्रं चार्वाका बौद्धा वैशेषिका द्वयम् ।
सांख्या योगास्त्रयं चैव न्याये चैव (तार्किकाश्च) चतुष्टयम् ।
पंच प्राभाकरा, भाट्टास्तथा वेदान्तिनश्च षट् ।
पौराणिकास्तथा चाष्टौ प्रमाणान्यत्र मन्यते (प्रमाणानि ब्रुवन्ति वै) ।।

शब्‍दभेदः : नपुं.
वर्गः :

शब्‍दकोश : प्रो. सूर्यकान्‍त संस्‍कृत हिन्‍दी अंग्रेजी कोश


प्रमाण

aphorism

शब्‍दभेदः : Noun

प्रमाण

evidence

शब्‍दभेदः : Noun

प्रमाण

paragon

शब्‍दभेदः : Verb

प्रमाण

proof

शब्‍दभेदः : Noun

प्रमाण

substantiation

शब्‍दभेदः : Noun

प्रमाण

testimony

शब्‍दभेदः : Noun

प्रमाण

validation

शब्‍दभेदः : Noun

प्रमाण

witness

शब्‍दभेदः : Noun

शब्‍दकोश : हिन्‍दी आंग्‍ल कोश


प्रमाण

pramāṇa

{pramāṇa} n. (ifc. f. {ā}) measure, scale, standard##measure of any kind (as size, extent, circumference, length, distance, weight, multitude, quantity, duration) KātyŚr. KaṭhUp. Mn. &c. (instr. 'on an average' Jyot.)##prosodical length (of a vowel) Pāṇ. 1-1, 50 Sch##measure in music MBh. (Nīlak.)##accordance of the movements in dancing with music and song Saṃgīt##measure of physical strength Śak. (cf. comp. below)##the first term in a rule of three sum Col##the measure of a square i.e. a side of it, Śulbas##principal, capital (opp. to interest) Col##right measure, standard, authority GṛŚrS. Mn. MBh. &c. ({pramāṇam bhavatī}, 'your ladyship is the authority or must judge' Nal##in this sense also m. and f. sg. and pl., e.g. {vedāḥ pramāṇāḥ}, 'the Vedas are authorities' MBh##{strī pramāṇī yeṣām}, 'they whose authority is a woman Pāṇ. Sch.)##a means of acquiring Pramā or certain knowledge (6 in the Vedânta, viz. {pratyakṣa}, perception by the senses##{anumāna}, inference##{upamāna}, analogy or comparison##{śabda} or {āpta-vacana}, verbal authority, revelation##{an-upalabdhi} or {abhāva-pratyakṣa}, non-perception or negative proof##{arthâpatti}, inference from circumstances##the Nyāya admits only 4, excluding the last two##the Sāṃkhya only 3, viz. {pratyakṣa}, {anumāna} and {śabda}##other schools increase the number to 9 by adding {sambhava}, equivalence##{aitihya}, tradition or fallible testimony##and {ceṣṭā}, gesture IW. 60 &c. &c.)##any proof or testimony or evidence Yājñ. MBh. Kāv. &c##a correct notion, right perception (= {pramā}) Tarkas##oneness, unity L##= {nitya} L##m. (cf. n.) N. of a large fig-tree on the bank of the Ganges MBh##({ī}), f. (cf. n.) N. of a metre Col

शब्‍दकोश : मोनियर विलियम्‍स शब्‍दकोश


इन्‍हें भी देखें : न्यायसंगतम्; वृत्तान्तविवरणम्; अघोरप्रमाण; अङ्गुलप्रमाण; शुष्क; असन्तुलित;

These Also : demonstration; vouch; a matter of record; abduce;


पूर्वप्रकाशिताः ५ अद्यतनीयशब्‍दाः


प्रलय संहार‚ विनाश‚ मरण... dissolution, dest...
प्ररोचना स्तुति‚ प्रशंसा क... laudation, descri...
प्रयोग उपयोग‚ चलाना (अस्... use, application,...
प्रमाथ प्रमथन‚ यातना‚ दा... thrashing, excess...
प्रमाण माप (लंबाई का)‚ ड... measure of length...

चर्चायामधः


उप + गुह्trending_down
अगार,-रम् trending_down
अग्र + अशन trending_down
अति+ तङ्घूtrending_down
अति+ वहुtrending_down
अति+ वृत् trending_down
अति+ सृज्trending_down
अधि+इ trending_down
अधि+जन्trending_down
अधि+ सम्+ वृत्trending_down